Ulusal Kurumların Statüsüne İlişkin İlkeler
(Paris İlkeleri)
20 Aralık 1993 tarih ve 48/134 sayılı Genel Kurul kararıyla kabul edilmiştir.
Yetkinlik ve Sorumluluklar
- Ulusal bir kurum, insan haklarını geliştirme ve koruma yetkisine sahip olacaktır.
- Bir ulusal kuruma, bileşimini ve yetki alanını belirten, anayasal veya yasal bir metinde açıkça ortaya konacak, mümkün olduğu kadar geniş bir yetki verilecektir.
- Bir ulusal kurum, diğerlerinin yanı sıra, aşağıdaki sorumluluklara da sahip olacaktır:
(a) İnsan haklarının geliştirilmesi ve korunmasına ilişkin her türlü konu hakkında ilgili makamların talebi üzerine veya kendi yetkisini kullanarak, bir konuyu üst makamlara havale etmeden görüş, tavsiye, öneri ve raporlara başvurmadan Hükümete, Parlamentoya ve diğer herhangi bir yetkili organa danışma esasına göre sunabilir. Bu görüşler, tavsiyeler, teklifler ve raporların yanı sıra ulusal kurumun her türlü imtiyazı aşağıdaki alanlarla ilgili olacaktır:
(i) İnsan haklarının korunmasını ve korunmasını genişletmeyi amaçlayan her türlü yasal veya idari hüküm ile yargı teşkilatlarına ilişkin hükümler bağlamda ulusal kurum, yürürlükteki mevzuatı ve idari hükümleri, yasa tasarılarını ve teklifleri inceleyecek ve bu hükümlerin insan hakları temel ilkelerine uygunluğunu sağlamak amacıyla uygun gördüğü tavsiyelerde bulunacaktır. Gerekirse yeni mevzuatın kabul edilmesini, yürürlükteki mevzuatın değiştirilmesini ve idari önlemlerin kabul edilmesini veya değiştirilmesini tavsiye edecektir;
(ii) Ele almaya karar verdiği herhangi bir insan hakları ihlali durumunu incelerler;
(iii) Genel olarak insan haklarına ilişkin ulusal duruma ve daha özel konulara ilişkin raporları hazırlarlar;
(iv) Ülkenin herhangi bir yerinde insan haklarının ihlal edildiği durumlara Hükümetin dikkatini çekmek ve bu durumların sona erdirilmesine yönelik girişimlerde bulunulması için kendisine önerilerde bulunmak ve gerektiğinde hükümet yetkililerinin tutum ve tepkileri hakkında görüş bildirirler;
(b) Ulusal mevzuat, yönetmelik ve uygulamaların Devletin taraf olduğu uluslararası insan hakları belgeleriyle uyumlaştırılmasını ve bunların etkili bir şekilde uygulanmasını teşvik ederler ve sağlarlar;
(c) Yukarıda belirtilen belgelerin onaylanmasını veya bu araçlara katılımı teşvik etmek ve bunların uygulanmasını sağlarlar;
(d) Devletlerin, antlaşma yükümlülükleri uyarınca Birleşmiş Milletler organ ve komitelerine ve bölgesel kuruluşlara sunmak zorunda oldukları raporlara katkıda bulunmak ve gerektiğinde bağımsızlıklarına gereken saygıyı göstererek konu hakkında görüş bildirirler;
(e) Birleşmiş Milletler ve Birleşmiş Milletler sistemindeki diğer kuruluşlarla, insan haklarının korunması ve geliştirilmesi alanlarında yetkili olan diğer ülkelerin bölgesel kurumları ve ulusal kurumlarıyla işbirliği yaparlar;
(f) İnsan haklarının öğretilmesi ve araştırılmasına yönelik programların oluşturulmasına yardımcı olmak ve bunların okullarda, üniversitelerde ve profesyonel çevrelerde uygulanmasında sağlarlar;
(g) Kamuoyunun farkındalığını artırarak, özellikle bilgilendirme ve eğitim yoluyla ve tüm basın organlarından yararlanarak, insan haklarını ve başta ırk ayrımcılığı olmak üzere her türlü ayrımcılıkla mücadele çabalarını duyururlar.
Bağımsızlık ve Çoğulculuğun Bileşimi ve Garantileri
- Ulusal kurumun oluşumunu ve üyelerinin seçim yoluyla veya başka bir yolla atanmasını, toplumsal güçlerin (sivil toplum) çoğulcu temsilini sağlamak için gerekli tüm güvenceleri sağlayan bir prosedüre uygun olarak oluştururlar. BU da özelikler;
(a) İnsan haklarından ve ırk ayrımcılığıyla mücadele çabalarından sorumlu sivil toplum kuruluşları, sendikalar, ilgili sosyal ve mesleki kuruluşlar, örneğin avukatlar, doktorlar, gazeteciler ve seçkin bilim adamlarından oluşan dernekler;
(b) Felsefi veya dini düşüncedeki eğilimler;
(c) Üniversiteler ve nitelikli uzmanlar;
(d) Parlamento;
(e) Devlet dairelerinin (bunlar da dahilse, temsilcileri müzakerelere yalnızca danışma sıfatıyla katılmalıdır) katılımıyla gerçekleştirilir.
- Ulusal kurum, özellikle yeterli finansman olmak üzere, faaliyetlerinin sorunsuz bir şekilde yürütülmesine uygun bir altyapıya sahip olacaktır. Bu finansmanın amacı, Hükümetten bağımsız olması ve bağımsızlığını etkileyebilecek mali kontrole tabi olmaması için kendi personeline ve tesislerine sahip olmasını sağlamak olmalıdır.
- Ulusal kurumun üyeleri için, onsuz gerçek bağımsızlığın olamayacağı istikrarlı bir görev süresi sağlamak amacıyla, onların atanması, görev süresinin belirli süresini belirleyen resmi bir kanunla gerçekleştirilir. Bu yetki, kurumun üyeliğinde çoğulculuğun sağlanması koşuluyla yenilenebilir.
Operasyon Yöntemleri Ulusal Kurum, Operasyonu Çerçevesinde:
(a) İster Hükümet tarafından sunulsun, isterse daha yüksek bir makama havale edilmeden ele alınsın, üyelerinin veya herhangi bir dilekçe sahibinin teklifi üzerine, kendi yetki alanına giren her türlü soruyu serbestçe değerlendirecektir;
(b) Yetki alanına giren durumların değerlendirilmesi için herhangi bir kişiyi dinleyebilir ve gerekli her türlü bilgi ve belgeyi alabilir;
(c) Özellikle görüş ve tavsiyelerini duyurmak amacıyla doğrudan veya herhangi bir basın organı aracılığıyla kamuoyuna hitap edebilir;
(d) Düzenli olarak ve gerektiğinde, usulüne uygun olarak ilgilenildikten sonra tüm üyelerin huzurunda toplanır;
(e) Gerektiğinde üyeleri arasından çalışma grupları kurabilir ve işlevlerini yerine getirmesine yardımcı olacak yerel veya bölgesel bölümler oluşturabilir;
(f) İnsan haklarının geliştirilmesi ve korunmasından sorumlu olan yargı yetkisine sahip veya başka türlü diğer organlarla (özellikle kamu denetçileri, arabulucular ve benzeri kurumlar) istişareyi sürdürmek;
(g) Ulusal kurumların çalışmalarının genişletilmesinde sivil toplum kuruluşlarının oynadığı temel rol göz önünde bulundurularak, insan haklarının geliştirilmesi ve korunmasına, ekonomik ve sosyal kalkınmaya, ırkçılıkla mücadeleye adanmış sivil toplum kuruluşlarıyla ilişkilerin geliştirilmesi özellikle savunmasız grupların (özellikle çocukların, göçmen işçilerin, mültecilerin, fiziksel ve zihinsel engelli kişilerin) korunmasına veya özel alanlara yöneliktir.
Yarı Yargı Yetkisine Sahip Komisyonların Statüsüne İlişkin Ek İlkeler
Ulusal bir kurum, bireysel durumlarla ilgili şikayetleri ve dilekçeleri dinlemeye ve değerlendirmeye yetkili olabilir. Davalar, bireyler, onların temsilcileri, üçüncü taraflar, sivil toplum kuruluşları, sendika birlikleri veya diğer temsili kuruluşlar tarafından Mahkeme önüne getirilebilir. Bu durumda komisyonların diğer yetkilerine ilişkin yukarıda belirtilen ilkeler saklı kalmak kaydıyla, kendilerine verilen görevler aşağıdaki ilkelere dayandırılabilir:
(a) Uzlaşma yoluyla veya kanunun öngördüğü sınırlar dahilinde, bağlayıcı kararlar yoluyla veya gerektiğinde gizlilik temelinde dostane bir çözüm aramak;
(b) Dilekçeyi veren tarafa, özellikle mevcut hukuk yolları başta olmak üzere, hakları konusunda bilgi vermek ve bunlara erişimini teşvik etmek;
(c) Kanunların öngördüğü sınırlar dahilinde her türlü şikayet veya dilekçeyi dinlemek veya bunları başka bir yetkili makama iletmek;
(d) Yetkili makamlara, özellikle kanun, yönetmelik ve idari uygulamalarda değişiklik veya reform teklifinde bulunarak, özellikle haklarını savunmak için dilekçe veren kişilerin karşılaştıkları güçlükleri yaratmışlarsa, tavsiyelerde bulunmak.
